Katika mazingira mengi, ushauri wa Anglo-American haujatuletea ustawi katika maeneo mengi bali umetuachia jeraha la uso. Badala ya kuinua kalamu na kurudia wimbo ule ule kwa sababu diski imeharibika, tunakubali tu ishara hii itupoteze katika shimo lisilo na mwisho!
Inaonekana kama tiba zilizotafutwa katika ulimwengu wa Magharibi zimekubaliwa kwa jumla bila kuzingatia umuhimu, gharama na uendelevu katika hali yetu, ambayo inaonekana zaidi kama, licha ya miaka sitini baada ya kupata uhuru, bado tunajadiliana njia yetu ya kutoka kwenye “mkusanyiko wa asili wa mali!”
Leo, tutapitia sheria mpya za afya zilizopitishwa na Bunge na kuridhiwa na Rais na kujaribu kutathmini iwapo mpango huu wa kisheria umetilia maanani masuala yetu ya afya ya ndani na kuyajumuisha. Na muhimu zaidi, iwapo sheria za bima ya afya zitatupa nafasi ya kuboresha afya yetu ya pamoja,
Muda mfupi baada ya uhuru, Tanzania ilibarikiwa kuanza sera za afya zilizoelewa mipaka yetu ya kiuchumi. Kwa matokeo yake, afya ilikuwa bure, na serikali yetu haikuhisi kuzidiwa kuchangia sehemu kubwa ya bajeti yake kuhakikisha wote wanapata huduma za afya bila wasiwasi mwingi.
Katika mfano wangu mahususi, nilizaliwa na pumu ya mzio, na mashambulizi ya mara kwa mara yalinisukuma kuingia hospitali za umma ambapo huduma za bure zilinisaidia kuwa fiti na kuhudhuria changamoto za elimu ya msingi. Siwezi kufikiria, ikizingatiwa vikwazo vya kifedha wazazi wangu walivyokuwa navyo, kwamba ningeweza kudhibiti mashambulizi ya pumu bila huduma za afya za bure.
Katika elimu yangu ya sekondari mapema miaka ya sabini, nilipata ugonjwa wa macho uliodumu kwa wiki kadhaa, ukitishia jicho langu la kulia na upofu. Hata hivyo, kulazwa hospitalini kwa wiki mbili katika Hospitali ya Macho ya Mvumi kulisababisha kupona kabisa kwa jicho langu la kulia. Sikutoa senti moja! Na, ninaendelea kujiuliza ni Watanzania wangapi katika hali ya kiuchumi kama yangu wangeweza kupata huduma ya afya chini ya mwavuli wa “Bima ya Afya”: Bima ya Taifa ya Afya. Naiona kama tiketi moja tu ya kwenda upofu kwa watu masikini kama hao.
Sheria mpya ya “Bima ya Afya” inafanya usajili wa Watanzania wote kuwa wa lazima, na hakuna nafasi ya kuchagua kutoshiriki. Uwe unapenda au la, lazima ujisajili, na kuna adhabu, ambazo zinaweza kujumuisha kifungo cha jela kwa kukataa kujisajili. Kuna ada kubwa ya kila mwezi ambayo mtu binafsi au familia lazima watoe ili kubaki wamesajiliwa. Hata hivyo, mawazo madogo yalitolewa kwa kuzingatia kipato kinachoweza kutumika cha Mtanzania wa kawaida.
Tunaona michango ya kila mwezi iko juu sana ya uwezo wa Watanzania wengi kulipa. Tunasoma kwamba si kutokana na kutotaka kulipa ada za kila mwezi lakini kutokana na kutokuwa na uwezo wa kulipa, ambapo mwishowe inaweza kusababisha kuteswa na sheria hii. Wazee wenye umri wa miaka 65 na zaidi wametengwa katika kulipa michango.
Kuna juhudi za kupanua mitandao ya mapato iwe pana iwezekanavyo ili kujumuisha kodi mara mbili katika maeneo fulani ambayo tayari yanatembelewa tena na tena na mtoza kodi. Wasiwasi wetu daima umekuwa wapi kodi zilizokusanywa katika maeneo hayo hayo zinaenda, na hatuwezi kubeba gharama mpya chini ya Bima ya Afya.
Pia kuna bajeti ya serikali iliyokuwa imewekwa tangu uhuru kugharamia mahitaji yetu ya afya, na jinsi sheria hii ya Bima ya Afya ilivyotungwa inaonekana kama michango ya serikali imeondolewa, sasa kila mtu yuko peke yake, na vitisho vya kulipiza kisasi dhidi ya kutotii sheria hii vinaonekana kutosha kuiendeleza. Lakini, tukidhani, na inaonekana kuwa ni uwezekano mkubwa, kwamba utii wa malipo ni chini ya asilimia ishirini, basi lengo lote la sheria hii litaporomoka.
Tumekadiria dhana zilizo nyuma ya sheria hii na kuhitimisha kwamba nyingi ya dhana hizo ni dhana za kifo. Sasa tunapaswa kuelezea hilo kwa dharura.
Dhana ya kwanza ya kifo ilikuwa kwamba gharama ya kudumisha “Bima ya afya” ilikuwa inaweza kudhibitiwa na endelevu! Tathmini yetu inatupeleka kusema kwamba tangu uanzishwaji wa nguvu kazi wa Taasisi ya kuendesha “Bima ya Afya” haupo wazi katika sheria, ina maana masuala ya wafanyakazi
