Mnyonyaji: ni mtu wa nje anayeonekana kama wa ndani; ni mtu anayejaribu kunufaika na kundi kwa kujiunga nalo kwa manufaa yake mwenyewe. Inafafanuliwa kwa ujumla kama tabia ya mtu mwenye tamaa, anayetafuta manufaa yake mwenyewe na kutumia fursa za nje kupata ofisi za umma. Katika demokrasia ya uchaguzi, watu hawa huishi eneo lingine lakini hujitosa kugombea katika majimbo ambayo siyo wakazi wa kudumu.
Historia ya unyonyaji ilianza Marekani baada ya Vita vya Wenyewe kwa Wenyewe, ambapo mtu wa Kaskazini aliivamia Kusini na kuwa mtendaji mkubwa katika siasa za Republican, akitumia fursa za hali ya kijamii na kisiasa iliyokuwa haijatulia ya eneo hilo wakati wa Ujenzi Mpya. Tangu hapo, carpetbaggers wamekuwa kama wapiganaji wa kisiasa, na wengi wameanza kuwavumilia au kuwaiga bila hofu ya adhabu au kukosolewa.
Wanyonyaji wengi nchini Tanzania wanatumia siasa za utambulisho wa kujihusisha na wapiga kura na majimbo yao. Mambo ya kikabila, nasaba, na malezi ya utoto yanachangia kujitetea kwa carpetbagger kutafuta uwakilishi wa wapiga kura na majimbo ambayo hawakai, mwishowe wakiishia na uwakilishi usioendana na uhalisia.
Wanyonyaji mara nyingi hawafahamu changamoto za majimbo wanayowakilisha, hivyo huajiri wasaidizi binafsi kutoka maeneo hayo ambao huandika matatizo ambayo wanaweza kuwasilisha Bungeni. Wengi wa carpetbaggers nchini Tanzania wanapatikana Bungeni, na kwa kiwango kidogo katika nafasi za Udiwani.
Sababu halisi ya Wanyonyaji kukimbilia majimbo ya Bunge ni kupata pesa, na linapokuja suala la Tanzania, ni pesa nyingi sana. Hivyo, carpetbaggers hufanya kazi kuhama kutoka kwa wakazi wa majimbo hayo kwenda kwenye makazi yao ya kudumu.
Hata ukiangalia wapi mapato yanaenda, utaona mishahara inayopatikana na carpetbaggers mara chache huwekezwa katika majimbo wanayowakilisha, isipokuwa kwa kazi ndogo wanazoajiri madereva, wasaidizi na mfano wa hao. Mapato mengi huwekezwa katika mali isiyohamishika ambapo carpetbaggers wanaishi kwingineko lakini mara chache katika majimbo wanayowakilisha. Ni uhamishaji dhahiri wa utajiri, lakini wachache wameipa fikira inayostahili!
Kwa ujumla, Wanyonyaji ni habari mbaya kwa demokrasia yetu ya uwakilishi: wanaiba kazi kutoka kwa wenyeji, hawajui changamoto katika majimbo wanayowakilisha kwa sababu siyo wakazi wa kudumu wa maeneo hayo, na mbaya zaidi, mara chache hurudisha fadhila kwa kuwekeza katika majimbo wanayowakilisha, isipokuwa kwa Mfuko wa Maendeleo ya Jimbo (CDF).
Njia ya kumaliza Wanyonyaji ina mitego kwa sababu wabunge wengi ni carpetbaggers. Kwa hivyo, wana motisha ya kuuua juhudi za kisheria, wakijua hawatajipeleka wenyewe kustaafu mapema.
Ikiwa carpetbagging itapigwa marufuku, wabunge wengi lazima wahamie kutoka Dar-es-Salaam kwenda kwenye majimbo yao ili kukidhi mahitaji ya kisheria ya kuwa wakazi wa kudumu.
Mifano Mahususi Imefupishwa
Katika uchaguzi wa Bunge wa mwaka 1995 katika jimbo la Karatu, uliomkutanisha mwanasiasa mkongwe, Patrick Qorro, dhidi ya mwanasiasa chipukizi, Dkt. Wilbard Slaa, jambo moja lilisimama juu ya yote kwa wapiga kura. Tatizo kubwa la kisiasa lililoamua uchaguzi huo lilikuwa ukosefu wa maji yanayotiririka kwenye mabomba.
Wakati wa kampeni, wapiga kura walitaka mmoja wa wagombea hao wawili kueleza jinsi watakavyotatua tatizo la uhaba wa maji. Dkt. Slaa, akiwa mkazi wa kudumu, alikuwa na mawazo bora na alikuwa na akili na ustadi wa kutosha kutafuta fedha kutoka kwa wafadhili mbalimbali na kuanza kutatua tatizo hilo.
Aliwasiliana na mashirika yasiyo ya kiserikali, taasisi za serikali, wamiliki wa hoteli na wakazi ili kukabiliana na tatizo la uhaba wa maji. Wakati Qorro akiwa kwenye kampeni, alikuwa akilalamika, ameshangazwa na kutumia lugha isiyofaa, jambo lililowakera wapiga kura. Qorro alikuwa anasukumwa kwa nguvu kwa wapiga kura na mgombea wa urais wa CCM wakati huo Benjamin Mkapa, ambaye alienda mbali kwa kuahidi wakazi wa Karatu zawadi chini ya uongozi wake ikiwa Qorro angechaguliwa, lakini wapiga kura walikuwa na mawazo mengine. Dkt. Slaa alishinda, akiacha CCM kujipanga upya baada ya kushindwa. Funzo hapa lilikuwa carpetbagging huenda isifanye kazi ambapo siasa za ushindani zinatawala.
Katika kesi nyingine zinazofanana, tumeshuhudia carpetbaggers wakijitupa chini, wakipiga magoti, na kujinyenyekeza mbele ya wapiga kura, wakitafuta huruma ya wapiga kura badala ya kuonyesha uelewa wa hali ya majimbo hayo na jinsi watakavyokabiliana na changamoto hizo.
Njia Mbele!
Mageuzi ya maana katika uchaguzi ni magumu kuanzisha kwa sababu hatua kama hizo za kisheria zinaathiri nafasi ya sasa ya wabunge. Kwa hivyo watazipuuza. Kujilinda ni silika ya kibinadamu ya kuishi, na wachache watawalaumu kwa kukataa mageuzi yanayoathiri riziki zao.
Bunge limejipa mamlaka ya kuongeza mishahara na marupurupu mengine. Si ajabu mfumo wa kuhakikisha tofauti ya mishahara kati ya mtumishi wa umma anayelipwa zaidi na anayelipwa kidogo zaidi ni ndogo umeharibiwa. Kupunguza mishahara, ambayo ilikuwa maarufu wakati wa miaka ya kuvutia ya Nyerere ya usambazaji sawa wa utajiri au, kama wengine walivyodhihaki baadaye, usambazaji mbaya wa umaskini, ulichukua nafasi kuu.
Leo, uwiano wa mshahara wa chini zaidi kwa mshahara wa mbunge kwa mwezi umeongezeka hadi kufikia urefu wa ajabu wa 106. Kwa kila shilingi ya Kitanzania, Mtanzania anayelipwa kidogo zaidi anayepata Tshs 150,000/= kwa mwezi, mbunge anachukua Tshs 106/=, maana yake mbunge anapata mara 106 zaidi ikilinganishwa na Mtanzania anayelipwa kidogo zaidi.
Kadri malipo ya wabunge yanavyopaa, mageuzi ya carpetbagging yanakuwa kazi ngumu kuanzisha kwa sababu dau ni kubwa sana. Washindi na walioshindwa wana mengi ya kufikiria. Kama matokeo, mageuzi kama hayo hayafikiriki lakini yanahitajika haraka ikiwa tunataka kuepuka uwakilishi usiofaa.
Kadri idadi ya carpetbaggers inavyoongezeka Bungeni, matatizo ya wapiga kura yanakuwa ya pili na kufifia kwa sababu wawakilishi wao wanapendelea masuala wanayokabiliana nayo popote wanapoishi.
Katika mfano wa kutisha zaidi, Dar-es-Salaam ina idadi kubwa zaidi ya carpetbaggers. Si ajabu matatizo ya Dar-es-Salaam yanapewa kipaumbele kwa gharama ya wengine. Hii inasababisha maendeleo yasiyosawa ya kikanda na kuongezeka kwa mvutano wa kijamii na kiuchumi.
Juhudi halisi za kushughulikia tatizo hili na kuzingatia vipengele vya katiba vinapendekezwa. Tunahitaji vipengele vya Katiba kurekebisha tatizo hili la ajabu la uwakilishi usiofaa. Tunahitaji mahitaji ya ukaazi kabla ya mtu kutafuta ofisi ya umma. Tunapendekeza mtu awe mkazi wa kudumu katika jimbo hilo kwa angalau miaka mitano kama sifa ya kuwa Diwani, Mbunge au mgombea wa Urais.
Kwa kushangaza, hofu za darasa letu la kisiasa la tishio linaloletwa na diaspora kuwaondoa madarakani litatatuliwa kwa urahisi. Badala ya kutunga sheria zinazotoa hadhi maalum ya uraia kwa diaspora ili kuwanyima haki za kisiasa, mahitaji ya ukaazi yatafanya kazi safi zaidi kuliko kupunguza haki zao za uraia kikatiba.
