Chama cha Demokrasia na Maendeleo (CHADEMA) kilipoteza vita vyake vya kisheria vya kipekee vya kuwachukulia hatua wabunge wake 19 wanawake katika Mahakama Kuu Dar-es-Salaam kwa sababu kina katiba iliyoandikwa vibaya ambayo ilishindwa kuendana na sheria za nchi.
Kulingana na madai ya CHADEMA, wabunge hao 19 walikiuka katiba yao walipojitokeza wenyewe kugombea uwakilishi wa wanawake katika Bunge la Taifa. CHADEMA ilidai kwamba kulingana na katiba yao, uteuzi wa uwakilishi wa wanawake katika Bunge, ingawa ulikuwa suala la BAWACHA, lakini uthibitisho wa kamati kuu ya CHADEMA ulikuwa muhimu, na katibu mkuu pekee ndiye angeweza kusonga mbele majina ya wateule kwa NEC (Tume ya Taifa ya Uchaguzi).
Kamati kuu iliamua kufuata hatua za kinidhamu kama zilivyoainishwa katika katiba yao kwa kushughulikia wanachama wao 19. Hilo lilianza na shtaka la maandishi na haki ya kujibu. Mara tu wabunge hao 19 walipopokea shtaka lao walijibu kwa kuomba kuahirishwa ili waweze kuandaa utetezi wao, na walitaka mabadiliko ya eneo la kusikiliza baada ya umati wenye uhasama kuzingira makao makuu ya CHADEMA.
Wabunge hao 19 wa CHADEMA walihofia maisha yao walipotumia katiba ya CHADEMA kutafuta nafuu. Hata hivyo, baraza la siasa la CHADEMA halikutoa nafasi kwao kujitetea kama walivyoomba kwa maandishi, na wakaendelea kuwafuta kazi.
Mara tu wabunge hao 19 walipogundua kuwa wamefukuzwa waliendelea bila wasiwasi walipotafuta rufaa katika baraza kuu la CHADEMA. Baraza kuu la CHADEMA lilithibitisha uamuzi wa kufukuzwa.
Wabunge hao 19 bila kukata tamaa na uamuzi huo wa mwisho walichagua kutafuta suluhu ya kisheria. Jiwe la msingi katika juhudi zao za kisheria lilikuwa kwamba haki yao ya kikatiba ya kusikilizwa kwa haki ilinyang’anywa katika vyombo vyote vilivyoshughulikia suala lao la kinidhamu.
Ulinzi wa CHADEMA ulikuwa kwamba walitenda kulingana na katiba yao hivyo uamuzi wa kufukuzwa ulikuwa sahihi. Lakini baada ya Mahakama Kuu kupitia hoja na kuchambua hoja za kisheria iliamua kwa manufaa ya wabunge hao 19.
Kiini cha Jambo
Mahakama ilikosoa katiba ya CHADEMA kwa kutokubaliana na sheria za nchi. Ushiriki wa baraza la siasa lililofukuza wabunge hao 19 kwenye baraza kuu ulikuwa mbaya na wa kukera kwa sababu CHADEMA ilikuwa imekuwa hakimu wa kesi yake mwenyewe, ikikiuka misingi ya haki asilia.
Kwa kuwa Mahakama Kuu iliamua kwamba wabunge hao 19 walinyimwa haki zao za kikatiba za kusikilizwa kwa haki, uamuzi wa kufukuzwa wa baraza kuu ulibatilishwa, na wabunge hao 19 walirejeshwa kama wanachama halisi wa CHADEMA, na kutoa pigo kubwa kwa jitihada za kuwafuta kazi kama wabunge, ambayo ilikuwa nia mbaya ya uamuzi wa kufukuzwa.
Je, CHADEMA Inaweza Kuitisha Mkutano wa Baraza Kuu Bila Baraza la Siasa?
Timu ya kisheria ya CHADEMA iliarifu umma kwamba hilo lilikuwa linawezekana lakini tunapinga vikali kwamba hiyo ni msimamo sahihi wa sheria. Na, tutafafanua hoja zetu za kisheria.
Mara tu Mahakama inapofanya uamuzi kwa msingi wa ukiukaji wa misingi ya haki asilia, kuna mifano miwili mikubwa inayotumika, ambayo ni mafundisho ya SPACKMAN na uamuzi wa RIDGE vs BALDWIN.
Tunapokumbusha mafundisho ya SPACKMAN, tunajifunza hivi:
“..ikiwa misingi ya haki asilia imekiukwa katika uamuzi wowote ni jambo lisilo na maana ikiwa uamuzi uleule ungefikiwa bila kukiuka msingi wa haki hiyo lazima itangazwe kuwa sio uamuzi.” Mwisho wa kunukuu lakini msisitizo ni wangu pekee.
Vivyo hivyo, uamuzi wa Ridge dhidi ya Baldwin unasema kwamba, na tunanukuu:
:…Mara tu inapothibitishwa kwamba misingi ya haki asilia imekiukwa, uamuzi uliopingwa sio tu unaweza kubatilishwa bali ni batili, kuanzia mwanzo.” Mwisho wa kunukuu lakini msisitizo ni wangu pekee.
Baada ya kupitia nguzo hizi muhimu za kisheria sasa tuko katika nafasi nzuri kusema kwamba jaribio lolote la CHADEMA kufufua mifupa iliyokufa litakuwa kinyume cha sheria na ukiukaji mkubwa wa “Mafundisho ya Adhabu Mara Mbili” ambayo kwa kimsingi yanakataza mtu yeyote kuadhibiwa mara mbili kwa kosa lilelile.
Kisheria suala hili sasa limefungwa kabisa, na jambo la busara zaidi ni kwa CHADEMA kujiepusha na kufanya upuuzi kwa kufuata kesi iliyopotea.
Lakini, CHADEMA itafanya vizuri ikiwa badala ya kupoteza muda kufuatilia mambo yasiyoweza kutengenezwa kwa kurekebisha maeneo yote katika katiba yao yanayokinzana na sheria za nchi kama vile baraza la siasa linapaswa kuondolewa katika mchakato wa kinidhamu ili lisijihukumu yenyewe, na kuunda mwili huru ndani ya CHADEMA kushughulikia masuala hayo ya kinidhamu ili isije tena kupatikana kuwa kinyume cha katiba.
Soma makala zaidi zenye uchambuzi kutoka kwa Rutashubanyuma Nestory hapa.
