Kwa akili isiyo na mafunzo, yote huanza vile vile: mdundo ule ule mrefu unaodumu milele. Ni mrefu kiasi kwamba unakuwa mzuri. Kabla hujajua, mguu wako wa kulia umepinda kama unataka kupiga penalti, na kiuno chako kimepinda kama hauko tayari kufanya hivyo. Kuhesabu mguu wako wa kushoto, mguu wako wa kulia unarudi katika hali ya utulivu, ambayo pia ni ishara kwa mikono yako kuhamia kama unafanya mazoezi na mfuko wa ngumi na macho yako kuhypnotizwa.
Unavibe na moja ya midundo ya Amapiano—aina ya muziki wa nyumba na kwaito kutoka Afrika Kusini—ambayo ndiyo mwelekeo wa hivi karibuni kati ya wasanii wa Bongo Flava.
DJ Maphorisa akitumbuiza nyimbo za Amapiano. | Picha kutoka See Today Africa
Mandhari ya Bongo Flava ya kisasa ilichukua umbo katika miaka ya 1990 wakati hip-hop ya Marekani ilikuwa katika enzi yake ya dhahabu. Waasisi wake walichanganya mitindo ya muziki wa Kiafrika kama Taarab na Dansi na hip-hop ya Marekani, kisha wakaongeza athari kutoka reggae na R&B. Hata hivyo, mizizi yake inaweza kufuatiliwa hadi mapema miaka ya 1980 wakati Remi Ongala alitawala na mtindo wake wa muziki wa Rumba na kwenye matamasha ya ufukweni yaliyoandaliwa na Joseph Kusaga na Ruge Mutahaba kabla redio kuchukua jukumu kuu.
Mwanzo wa karne ya 21 ulishuhudia ujio wa watu mashuhuri kama T.I.D, Matonya, Lady Jay Dee, Mr. Blue, T.M.K Wanaume, Alikiba, Ray C, na A.Y, ambao sanaa yao ilikuwa imejikita katika mapambano yaliyokumba taifa. Ilikuwa njia ya vijana kutoa hisia zao wakati wanapambana. Katika maisha yake yote, Bongo Flava daima imekuwa yenye udadisi, haikusita kukopa kutoka tamaduni nyingine, na wakati huo huo ikawa makini kutojipoteza kabisa kwa zile zenye nguvu zaidi kuliko yenyewe. Labda ndiyo maana ina tajiri katika wigo wake, haiwezi kubanwa ndani ya utambulisho wowote pekee, na inajitokeza yenyewe kwa kila kizazi kipya cha vipaji.
Hivyo ndivyo ilivyo kwa watu wa Tanzania. Sisi ni watu wanaotafuta kitu kikubwa kijacho, muhimu au la, ambao hushughulikia afya yao ya akili kwa umbea, watu wenye uhusiano na jamii. Na labda hakuna mtu aliyeelewa upande huu wetu vizuri zaidi kuliko Nassib Abdul (Diamond Platnumz)
Aliona pesa ndani yake na akafahamu nguvu ya utata- kwamba mwangaza na madaha tunayotoa kwa vitu vidogo ndiyo hufanya biashara ya burudani. Hivyo alitupatia utata kwa kadri milioni 50 zinavyoweza kubeba, ikiwa ni pamoja au la; kilichokuwa muhimu ni msisimko tu. Angehakikisha tunajua anatoka na nani, kwa nini yule aliyekuwa ameachana naye atarudi kwake akilia, kwa nini yule ajaye atakuwa na bahati kuwa naye, kwamba redio zina ajenda dhidi yake na kwa nini muziki ni zaidi ya sauti—kiasi sahihi cha kutuweka katika msisimko lakini kufanya vichwa vya habari mwaka mzima.
Bila shaka, muziki ulikuwa wa kushangaza. Alikuwa na bado ni bingwa katika sanaa, labda bora zaidi kuwahi kufanya. Nguvu yake ilikuwa katika uwezo wake wa kubadilika, uwezo wake wa kubadilika na kuchanganya na kila aina mpya ya muziki ambayo taifa lilikuwa likitazama. Wakati Afrobeats ilikuwa inapata kasi, alijaribu (Eneka); tulipokuwa katika kipindi chetu cha taarab, aliruka ndani (Mdogomdogo); asingeacha kipindi chetu cha Singeli bila kutoa mchango wake; na sasa tuko katika kipindi chetu cha Amapiano, ametoa mojawapo ya Amapiano bora zaidi za Afrika za 2023 (Shuu).
Diamond alikuwa kile tulichohitaji—kipaji cha kipekee chenye wingu la umbea kuzunguka. Kwa huduma yake, tulimpeleka katika viwango ambavyo hakuna mtu mashuhuri nchini Tanzania amewahi kufikia. Tulimfanya kuwa msanii aliyepata mkondo mkubwa zaidi Tanzania kwenye majukwaa karibu yote—asiyegusika. Na alikuwa mtu mwenye njaa. Alifanya kazi kwa bidii zaidi ili jina lake litajwe pamoja na wakubwa wote Afrika walio nao—miamba kama Wizkid, Burna Boy, Davido, Yemi Alade, Black Kofee, na Sauti Sol.
Muziki ulikuwa biashara, na aliiweza. Ameingia katika biashara ya vyombo vya habari na utangazaji wa matukio na lebo yake ya WCB Wasafi, na inashinda kwa kiasi kikubwa. Ni katika mfano wake ambapo wasanii wengi sasa wanamwiga au kupata msukumo.
Tasnia inafurahia ufuasi mkubwa zaidi na upeo kuliko wakati wowote. Kwa kiasi kikubwa, wasanii wapya kama Marioo, Rayvanny, Harmonize, Nandi, na Zuchu walichukua formula ile ile na kutibu muziki kama biashara.
Kuna ongezeko la uwekezaji katika uzalishaji wa sauti na video bora, udhamini, ubora wa matamasha, na muhimu zaidi, thamani ya msanii binafsi. Haitakuwa chuku kusema kwamba tasnia yetu ya muziki ni ya pili bora zaidi Afrika baada ya ile ya Nigeria. Wasanii wetu wanakata karibu chati zote muhimu zaidi Afrika kwenye YouTube, Apple Music, au Spotify.
Tasnia ya muziki ya Nigeria imejijengea nafasi kama nguvu kubwa ya utamaduni wa pop katika miaka ya hivi karibuni, na wasanii wake wakishindania nafasi kumi za juu kwenye chati maarufu zaidi ya muziki- Billboard’s Hot 100. Miamba kama BurnaBoy, Davido, Asake na Wizkid wanafurahia umaarufu unaoonekana wakijaza ukumbi maarufu kama O2 Arena ya London na Maddison Square Garden ya New York. Sasa haiwezekani kuzungumzia Grammys bila Afrobeats.
Watu wengi wanahusisha maendeleo haya na matumizi ya Kiingereza na diaspora kubwa na idadi ya watu wa Nigeria, lakini hiyo inakosa ukweli. Kitu kuhusu sanaa ni kwamba inavuka mipaka inapokuwa nzuri, na Afrobeats, kwa sehemu kubwa, sasa ni dhahabu katika melodi yake. Imejenga hadhira kwa muda hadi kufikia kuwa ya kimataifa. Lugha na idadi ya watu inaweza kufanya mengi tu; sanaa lazima kwanza izungumze yenyewe, kama vile sanaa ya Diamond ilivyozungumza katikati ya kashfa.
Pia, Bongo Flava inafurahia haki hizo hizo, angalau Afrika, hivyo kwa mahesabu kama hayo, tunapaswa kuwa na umuhimu zaidi kuliko tulivyo sasa. Tunaweza kuwa na umuhimu zaidi kuliko tulivyo. Vipimo vyote vinaelekea kwenye ukuaji; sasa tunaangaziwa na majukwaa kama Spotify, Apple Music, na AudioMack, na makampuni kama Sony Music yanawasaini wasanii wa Bongo Flava.
Sasa tunapaswa kuwa na ujasiri wa kuchukua nafasi. Na wakati huu, si juu ya wasanii kwa sababu wamefanya sehemu yao vizuri sana hadi sasa; sasa ni juu ya mashabiki na serikali. Mambo haya mawili yanapaswa kufanyika kwa kuanzia:
Kuunga mkono uhuru wa wasanii: Jiwe la msingi la sanaa yote ni uhuru—uhuru wa kufikiria upya na kutafsiri kitu cha kawaida kwa namna wanavyoweza, kama kuchora mfanano kati ya kikombe cha uji na mpenzi wa zamani mwenye sumu au kiongozi fisadi. Mara nyingi, hii inaweza kuja katika fikra za giza, zisizochujwa zinazoonyesha udhaifu, maumivu na hasira au kama sherehe ya furaha ya maisha, uzuri, au mafanikio. Tanzania haiwapi wasanii wake jumla ya uhuru huu.
Walinzi wengi wa udhibiti wanadai kuwa viumbe fulani vinaweza kufundisha taifa, na wako sahihi. Lakini kumbuka kwamba baadhi ya nyimbo zimehukumiwa kwa kidogo, labda ukosoaji wa kweli. Ni kama tuko katika kukataa; kwa upande mmoja, tunataka matunda ambayo demokrasia pekee inaweza kutoa, na kwa upande mwingine, hatuko tayari kuwa wazi kama inavyopaswa demokrasia.
Kuwafunga wasanii ndani ya mipaka ya fikra ndiyo inaua sanaa. Inaunda utaratibu wa kujidhibiti, kuwalazimisha kutengeneza nyimbo, si sanaa. Serikali inapaswa kuwaruhusu wasanii kuwa na ujasiri wa kukosoa mfumo na ujasiri wa kutosha kuathiri utamaduni.
Siko katika kuita kusimamishwa kwa mipaka yote na wajibu; badala yake, naita kuondolewa kwa wale walio mahali pa kulinda hali iliyopo ya wale wenye fursa. Muziki ni aina ya uanaharakati. Badala ya kuufanya kuendeleza hadithi zake, serikali inaweza kutumia muziki kudai uwajibikaji na kuelimisha umma juu ya mambo mbalimbali, njia ya vijana kutoa hisia zao, njia ya kuunda utamaduni.
Kulipa sehemu yetu ya haki: Ili Diamond ajaze Wembley, kwanza lazima auze tiketi za bei ghali za Uwanja wa Benjamin Mkapa. Ni rahisi: kuwa na thamani kimataifa, lazima uwe dhahabu katika soko lako la nyumbani. Matamasha mengi nchini kawaida huuzwa kwa tiketi za bei rahisi au kuingia bure. Ni nzuri kwa mashabiki lakini mbaya kwa tasnia.
